In vitro – krok po kroku
In vitro, z języka łacińskiego, jest skrótem od In Vitro Fertilisation (IVF) i oznacza zapłodnienie pozaustrojowe. Jest to jedna z metod leczenia niepłodności, jednak zaliczana do tych, które stosowane są w ostateczności. Oznacza to że przed decyzją o takim zapłodnieniu powinny zostać wykonane wszystkie niezbędne badania dotyczące przyczyn niepłodności oraz wykorzystane wszystkie metody walki z nią. Jeśli badania nie pozwoliły odkryć jednoznacznej przyczyny niepłodności, a u pary wyraźnym wrogiem jest czas wówczas rozważana jest metoda In vitro.
Według danych WHO około 60-80 mln par na świecie dotkniętych jest problemem bezdzietności. W krajach wysoko rozwiniętych problem ten może dotyczyć od 10 do 15% par w wieku prokreacyjnym, czyli 15-49 lat. W Polsce odsetek ten jest podobny i wskazuje się, że dotkniętych niepłodnością może być około 1,2-1,3 mln par. Jednak tylko część z tych par wymaga leczenia technikami wspomagającymi płodność. Krajowi eksperci szacują, że około 15 tys. par w Polsce wymaga leczenia metodą sztucznego zapłodnienia czyli in vitro.
Stymulacja hormonalna mnogiego jajeczkowania
Polega na podawaniu leków hormonalnych (gonadotropiny z antagonistami, bądź agonistami) w formie zastrzyków przez 8-10 dni. Wykonywane jest to po to, by można było jednorazowo pobrać kilka komórek jajowych, co zwiększa szanse na powodzenie zapłodnienia. Stymulacja wiąże się jednak z ryzykiem wystąpienia zespołu hiperstymulacji jajników (ang. OHSS – ovaria hyperstimulation syndrome) czyli efektem nadmiernej stymulacji owulacji. Przypadki takie, które stanowią potencjalne zagrożenie życia i wymagają hospitalizacji występują w około 0,6-10 % (informacje różne w zależności od źródła). Innym efektem związanym ze stymulacją hormonalną jest zwiększenie masy ciała, które ma jednak charakter przejściowy.
Pobranie komórek jajowych i męskich komórek rozrodczych
Kiedy komórki jajowe są już dojrzałe, następuje ich pobranie przez tzw. punkcję jajników. Zabieg odbywa się w znieczuleniu, i polega na wprowadzeniu dopochwowo sondy , która pobiera jajeczka wraz z płynem pęcherzykowym. W tym samym czasie partner kobiety poddawanej zabiegowi in vitro musi oddać nasienie, najczęściej drogą masturbacji. Do pobrania męskich komórek rozrodczych oferowane są również alternatywne metody w przypadku azospermii (braku plemników w nasieniu), tj. biopsja jądra (ang. Testicular Sperm Aspiration, TESA) lub biopsja najądrzy (ang. PESA – Percutaneous Epididymal Sperm Aspiration).
Zapłodnienie pozaustrojowe
Jest to właściwy etap sztucznego zapłodnienia dokonywany przez laboranta. Połączenie komórki jajowej i plemnika może odbyć się za pomocą różnych metod, m.in. IVF-ET (tzw. klasyczne), ICSI (tzw. mikroiniekcja), IMSI. Mikroiniekcja czyli ICSI jest najczęściej stosowaną techniką i polega na wstrzyknięciu pojedynczego plemnika do komórki jajowej. W sytuacji, gdy nasienie nie jest obciążone wadami, czyli komórki charakteryzują się odpowiednią ruchliwością, liczbą i budową, to możliwa jest inseminacja pozaustrojowa, czyli jajeczko jest zapłonione przez „najsilniejszy” plemnik, a nie wybrany przez specjalistę. W niektórych krajach taka procedura jest zalecana, ale w Polsce stosowana jest bardzo rzadko, głównie przez to że generuje większe koszty dla przyszłych rodziców. Metoda najczęściej stosowana polega na pobraniu najlepszego morfologicznie plemnik, złamaniu jego witki i wprowadzeniu do środka komórki jajowej. Metoda ta jest pewniejsza, jeśli chodzi o sam fakt zapłodnienia.
Umieszczenie zarodka w macicy (embriotransfer)
Transfer zarodka do macicy odbywa się w 2-5 dni po pobraniu jajeczka. Za pomocą specjalnej rurki tzw. cewnika, zarodek trafia do jajowodu lub od razu do macicy. O ilości podawanych zarodków decyduje lekarz w porozumieniu z pacjentami. Pozostałe zarodki są poddawane kriokonserwacji (zamrażanie), tak aby mogły zostać wykorzystane, gdy próba zajścia w ciążę się nie powiedzie. Decyzję, które zarodki będą zamrożone podejmuje embriolog na podstawie oceny ich jakości i możliwości dalszego rozwoju po rozmrożeniu. Dalszy okres wymaga podawania leków zwiększających szansę na zagnieżdżenie podanych zarodków. Po ok. 12 dniach od umieszczenia zarodków w macicy określany jest poziom hormonów ciążowych (HCG) – informuje on o skuteczności przeprowadzonego zabiegu.
Powikłania po zabiegu In vitro
Mimo bardzo rzadko występujących powikłań po zabiegu In vitro, pary decydujące się na sztuczne zapłodnienie muszą być świadome, że mogą się one pojawić. Do komplikacji, które mają miejsce po In vitro można zaliczyć:
- Zespół hiperstymulacji - związany jest z nadmierną i zwykle nieprzewidywalną reakcją organizmu na podawane leki hormonalne. Najczęściej wiąże się z powiększeniem rosnących pęcherzyków jajnikowych do rozmiarów torbieli. Czasami może zaistnieć konieczność hospitalizacji. Objawy tego zespołu mogą pojawić się od kilku do kilkunastu dni po transferze zarodków i zwykle wskazują na wczesny etap ciąży.
- Ciąża wielopłodowa
- Poronienia
- Przedwczesny poród
- Krwawienia, zakażenia – najczęściej związane są z punkcją jajników. Odpowiednia opieka nad pacjentkami sprawia, że zdarzają się bardzo rzadko.